Τι είναι η τερηδόνα;
Τερηδόνα ονομάζεται η παθολογική κατάσταση των δοντιών κατά την οποία καταστρέφεται αρχικά η εξωτερική σκληρή επιφάνεια τους λόγω της επίδρασης των οξέων που δημιουργεί η οδοντική μικροβιακή πλάκα, οδηγώντας στο σχηματισμό κοιλοτήτων (τρυπών) στα μόνιμα και τα νεογιλά (παιδικά) δόντια. Η τερηδόνα ουσιαστικά καταστρέφει τα δόντια και, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να προκαλέσει νέκρωση του πολφού (νεύρου) και να οδηγήσει
στη δημιουργία αποστήματος στη ρίζα του. Η τερηδόνα είναι η πιο συχνή πάθηση των δοντιών
και συναντάται στα στόματα ατόμων όλων των ηλικιών, και προσβάλλει ζωντανά και άπολφα
(νεκρά ή απονευρωμένα) δόντια.
Πώς δημιουργείται η τερηδόνα;
Η τερηδόνα δημιουργείται όταν τα βακτήρια (οι μικροοργανισμοί) που διαβιούν φυσιολογικά στη
στοματική μας κοιλότητα, βρουν τις κατάλληλες συνθήκες (λανθασμένο βούρτσισμα, συχνή λήψη
τροφών πλούσιων σε σάκχαρα, μειωμένη ροή σάλιου, βαθιές σχισμές στα δόντια κλπ) να
πολλαπλασιαστούν σχηματίζοντας αποικίες (οδοντική πλάκα), πάνω στα δόντια μας. Καθώς εμείς
συνεχίζουμε να καταναλώνουμε τροφές πλούσιες σε σάκχαρα, αυτές μεταβολίζονται από τα βακτήρια της οδοντικής πλάκας κι έτσι παράγονται οξέα τα οποία προσβάλουν τα δόντια διαλύοντας τα ανόργανα συστατικά τους. Καθώς αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται η επίθεση των οξέων πάνω στα δόντια μας επιτείνεται κι έτσι σχηματίζονται οι τερηδονικές κοιλότητες οι οποίες εάν βαθύνουν αρκετά μπορούν να προσβάλουν το νεύρο του δοντιού (πολφό)
προκαλώντας έτσι έντονο πόνο, μόλυνση και απόστημα.
Παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη της τερηδόνας:
Η ύπαρξη και μόνο των τερηδογόνων μικροοργανισμών στο στόμα μας δεν είναι ικανή να
προκαλέσει τερηδόνες στα δόντια μας. Επιπλέον παράγοντες όπως η διατροφή, η ποιότητα του σάλιου του κάθε ανθρώπου και η μορφολογία των δοντιών μας παίζουν σημαντικό ρόλο στη δράση των μικροβίων. Αναλυτικά:
1) Τροφές που μπορούν να βοηθήσουν την ανάπτυξη τερηδόνας είναι οι πλούσιες σε
υδατάνθρακες, δηλαδή τροφές πλούσιες κυρίως σε σακχαρόζη (ζάχαρη), αλλά και όλων
των ειδών τα σάκχαρα (γλυκόζη, φρουκτόζη, μαλτόζη, λακτόζη). Παραδείγματα τροφών
πλούσιων σε υδατάνθρακες είναι τα γλυκά, τα επεξεργασμένα φαγητά, το μέλι, το γάλα,
τα φρούτα κλπ.
2) Η ύπαρξη του σάλιου στο στόμα μας είναι ένας ακόμα προστατευτικός παράγοντας,
σύμμαχος μας ενάντια στην τερηδόνα. Το σάλιο έχει την ιδιότητα να εξουδετερώνει το
όξινο pH που δημιουργείται από τη δράση των μικροοργανισμών. Επίσης, στη σύσταση
του περιέχει συστατικά όπως το ασβέστιο και ο φώσφορος, τα οποία έχουν την ικανότητα
να ‘’αυτοθεραπεύουν’’ τις φθαρμένες επιφάνειες των δοντιών. Τέλος οι αντιμικροβιακές
του ουσίες και τα αντισώματα που περιέχει, περιορίζουν την ανάπτυξη των
μικροοργανισμών.
3) Η μορφολογία των δοντιών και της επιφάνειας τους, καθώς και η ικανότητά τους να
ενασβεστιώνονται είναι επίσης πολύ σημαντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την
τερηδονογόνο δράση των μικροοργανισμών. Βασικά όσο ποιο λεία και ορθά
τοποθετημένα είναι τα δόντια, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να τερηδονιστούν, σε
συνάφεια με τις προϋποθέσεις που αναφέραμε πιο πάνω. Οι αδρές επιφάνειες, οι ρωγμές
στις επιφάνειες των δοντιών, ο συνωστισμός και γενικά η κακή δόμηση των δοντιών, είναι
παράγοντες συσσώρευσης μικροβιακής πλάκας και αυξάνουν τις πιθανότητες
τερηδονισμού των δοντιών.
Συμβουλές:
1) Το σωστό και συχνό βούρτσισμα των δοντιών με φθοριούχα οδοντόκρεμα βοηθάει στην
αφαίρεση της πλάκας και προλαμβάνει ή καθυστερεί σημαντικά τη δημιουργία της
τερηδόνας.
2) Η ισορροπημένη διατροφή, εκτός των άλλων, μειώνει και τον κίνδυνο για ανάπτυξη
τερηδόνας. Τρώγοντας λιγότερα γλυκά και μόνο κατά τη διάρκεια των γευμάτων, βοηθάμε
σημαντικά τον οργανισμό να αντιμετωπίσει την τερηδόνα.
3) Εναλλακτικά του βουρτσίσματος των δοντιών μας, ύστερα από κάποιο γεύμα και όταν δεν
έχουμε μαζί μας την οδοντόβουρτσα/οδοντόκρεμα, μπορούμε να μασήσουμε μια τσίχλα
χωρίς ζάχαρη ή με ξυλιτόλη, ή να φάμε ένα φρούτο όπως μήλο κλπ.
Ο ρόλος του οδοντίατρου:
Ο ρόλος του οδοντίατρου στην καταπολέμηση της τερηδόνας είναι διπλός.
Στα πλαίσια της οδοντιατρικής πρόληψης, με τακτικές επισκέψεις, μπορεί ο οδοντίατρος να
επέμβει προληπτικά δίνοντας εξατομικευμένες οδηγίες σωστής στοματικής υγιεινής, να μειώσει
το μικροβιακό φορτίο της στοματικής κοιλότητας με τους συχνούς καθαρισμούς και ενδυναμώνει
τα δόντια με φθοριώσεις όπου και όταν χρειάζονται. Μπορεί επίσης να επέμβει στη δόμηση των
δοντιών (ορθοδοντικός) καθώς και να προλάβει το σχηματισμό τερηδόνας με τις λεγόμενες
προληπτικές εμφράξεις ή καλύψεις.
Ο δεύτερος ρόλος του οδοντίατρου είναι να θεραπεύσει επεμβατικά τις κοιλότητες με
σφραγίσματα (εμφράξεις), έτσι ώστε να αποφευχθούν μεγαλύτερες ‘’τρύπες’’, πιο δυσάρεστες
καταστάσεις και τα επιπλέον έξοδα του επόμενου σταδίου, που είναι οι απονευρώσεις και οι
εξαγωγές. Η τερηδόνα πολύ συχνά δεν δίνει συμπτώματα, παρά μόνο εάν προσβάλει το νεύρο
του δοντιού, οπότε ίσως είναι πολύ αργά για το δόντι.
Ορολογία:
Αρχόμενη τερηδόνα: Καλείται η τερηδόνα σε αρχικό στάδιο, όταν έχει προκληθεί απασβεστίωση
της αδαμαντίνης (εξωτερική επιφάνεια του δοντιού), χωρίς να έχει δημιουργηθεί τερηδονική
κοιλότητα. Μπορεί να διαπιστωθεί με την εμφάνιση λευκάζουσας κηλίδας.
Επεμβατική Θεραπεία: Καλείται η θεραπεία καθαρισμού της τερηδονικής κοιλότητας με τη
βοήθεια οδοντιατρικού τροχού και η έμφραξή της με εμφρακτικό υλικό (ρητίνη, αμάλγαμα,
υαλονομερή κονία). Η επεμβατική θεραπεία απαιτείται όταν η τερηδονική βλάβη έχει
προχωρήσει στην οδοντίνη και έχει δημιουργήσει τερηδονική κοιλότητα, η οποία δεν μπορεί να επανασβεστιωθεί και να επανέλθει στη φυσιολογική κατάσταση.